Chiến dịch được chuẩn bị trong hơn 1 năm rưỡi
Theo truyền thông Ukraine, ngày 1/6, trong một cuộc tấn công táo bạo được lên kế hoạch trong hơn một năm rưỡi, các đặc vụ thuộc Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) đã thực hiện các cuộc không kích bằng máy bay không người lái quy mô lớn vào hàng loạt căn cứ không quân của Nga, bao gồm một căn cứ ở Siberia cách tiền tuyến khoảng 4.000k.
Theo kế hoạch của chiến dịch “Mạng nhện”, hàng loạt máy bay không người lái Ukraine đã được triển khai, tấn công ít nhất 5 căn cứ không quân nằm sâu bên trong biên giới Nga.
Kiev tuyên bố cuộc tấn công khiến “41 máy bay ném bom của Nga bốc cháy”. Tuy nhiên, Moscow chưa xác nhận thông tin này.
Hình ảnh được cho là các máy bay Nga bị phá hủy trong đòn tập kích của Ukraine vào tỉnh Irkutsk ngày 1/6. Video: Pravda
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky mô tả chiến dịch này là "một kết quả hoàn toàn tuyệt vời" và "chắc chắn sẽ được ghi vào sách lịch sử".
“Chúng tôi đã dành hơn 1,5 năm để chuẩn bị cho chiến dịch này. ‘Văn phòng’ của chúng tôi tại Nga được lập ngay cạnh một văn phòng khu vực của Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB). 117 máy bay không người lái (UAV) đã được sử dụng, tấn công 34% phương tiện mang tên lửa hành trình chiến lược của Nga tại các căn cứ không quân của họ…. Đây là cuộc tấn công tầm xa nhất từ trước đến nay của chúng tôi. Những người chuẩn bị chiến dịch đã rút khỏi Nga đúng lúc”, báo Kyiv Post dẫn lời ông Zelensky.
Theo SBU, lực lượng Ukraine đã thực hiện cuộc tấn công quy mô lớn kể trên, gây thiệt hại ước tính “7 tỷ USD” cho phía Nga. Chiến dịch mang tên “Mạng nhện” này được một quan chức quân sự cấp cao Ukraine mô tả là “cực kỳ phức tạp”.
Cuộc tấn công diễn ra ngay sau khi Nga tăng cường không kích các thành phố của Ukraine và diễn ra ngay trước các cuộc đàm phán quan trọng giữa hai bên. Một vòng đàm phán hòa bình mới dự kiến sẽ bắt đầu tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 2/6.
Ảnh vệ tinh hé lộ thiệt hại
Ngày 2/6, Nhà phân tích Chris Biggersin của OSINT đã đăng tải trên tài khoản X các ảnh chụp vệ tinh về căn cứ không quân Nga bị tấn công ngày 1/6.
Các hình ảnh cho thấy thiệt hại rõ ràng đối với máy bay đồn trú tại Căn cứ Không quân Belaya của Nga ở vùng Irkutsk. Một số máy bay ném bom được đánh dấu là “bị phá hủy” hoặc “có thể đã bị phá hủy”.
Ảnh được chụp bằng vệ tinh radar khẩu độ tổng hợp (SAR). Đây là công nghệ cho phép các nhà phân tích đánh giá thiệt hại trên chiến trường bất kể điều kiện thời tiết hay ánh sáng ban ngày.
Hình ảnh vệ tinh của căn cứ không quân Belaya, ở vùng Irkutsk, Nga sau cuộc tấn công của Ukraine (Ảnh: X).
Theo đó, 4 máy bay ném bom Tu-22M3, mỗi chiếc có giá khoảng 100 triệu USD, được xác nhận bị phá hủy tại căn cứ Belaya, trong đó có 3 chiếc được cất giữ trong nhà chứa kiên cố. Các mảnh vỡ lớn cho thấy rõ ràng những máy bay ném bom này đã bị hư hỏng không thể sửa chữa được.
“Ngoài các máy bay Tu-95 đã được xác nhận trước đó, 4 máy bay ném bom Tu-22M3 đã bị phá hủy tại Belaya. Quy mô của đống đổ nát cho thấy những máy bay này bị phá hủy hoàn toàn”, báo cáo nêu rõ.
Chiến thuật “Con ngựa thành Troy”
Trong thần thoại Hy Lạp, câu chuyện về "con ngựa thành Troy" (con ngựa thành Tơ-roa) đã được xem là một bài học kinh điển về chiến thuật quân sự. Quân Hy Lạp khi đó đã giành được thành Troy sau 10 năm chiến đấu nhờ đưa đầy quân lính vào trong một con ngựa gỗ và đánh lừa đối thủ.
Khi đối phương mất cảnh giác, binh lính từ con ngựa gỗ đã tràn ra ngoài và giành được chiến thắng quan trọng khiến quân lính Troy thất thủ.
Nhiều chuyên gia lại một lần nữa nhắc về truyền thuyết Hy Lạp cổ đại sau cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine vào lãnh thổ Nga.
Trong chiến dịch tấn công lần này, các máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất (FPV) của Ukraine đã được bí mật tuồn vào Nga, cùng với các thùng gỗ di động. Các thùng này được chở bằng xe tải với máy bay không người lái được giấu bên trong. Phần mái được mở từ xa, sau đó máy bay không người lái cất cánh, khoanh vùng các căn cứ quân sự của Nga ở gần đó để thực hiện các cuộc tấn công chính xác.
UAV được sử dụng trong chiến dịch Mạng Nhện (Ảnh: SBU).
Chiến dịch này khác với kiểu tấn công mà Ukraine từng thực hiện trước đó, khi các máy bay không người lái lớn hơn thường tấn công vào ban đêm, gần các khu vực giáp biên giới Nga. Lần này, máy bay không người lái cỡ nhỏ được triển khai trong ngày, tấn công xa tiền tuyến và sâu bên trong lãnh thổ Nga.
Tại tỉnh Irkutsk ở miền đông Siberia, cách Ukraine hàng nghìn km, người dân địa phương đã đăng tải video cho thấy những chiếc máy bay không người lái cỡ nhỏ bay ra khỏi nóc xe tải rồi bay về phía một sân bay gần đó, tiếp theo là khói bốc lên sau khi đánh trúng mục tiêu.
Các nhà bình luận liên kết với các cơ quan an ninh của Ukraine chỉ ra rằng hơn 100 máy bay không người lái FPV gắn bom đã được tuồn vào Nga để thực hiện các cuộc tấn công. Chúng được cất giữ cẩn thận trong các thùng gỗ được chế tạo đặc biệt, chất lên nóc xe tải và sau đó được phóng từ xa.
Máy bay không người lái FPV có kích thước nhỏ hơn và có camera tích hợp ở mặt trước, có chức năng gửi video trực tiếp đến người điều khiển. Tính năng này cho phép người điều khiển thực hiện cuộc tấn công chính xác và có thể điều khiển từ xa.
Một giả thuyết được đặt ra là những người lái xe tải không biết họ đang chở gì. Các nhà phân tích cho biết chiến thuật này tương tự vụ tấn công năm 2022 vào cầu Kerch, khi một quả bom giấu trong xe tải đã phá hủy một phần cây cầu nối bán đảo Crimea với đất liền Nga.
Ukraine muốn gửi thông điệp gì?
Cuộc tấn công quy mô lớn bằng UAV này, được đánh giá là thành quả công phu nhất từ trước đến nay của Ukraine. Các chuyên gia cho rằng, với cuộc tấn công quy mô lớn này, Ukraine muốn gửi thông điệp đến Moscow và chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Hồi tháng 3, trong một cuộc đối đầu đầy kịch tính tại Phòng Bầu dục ở Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã nói với ông Zelensky rằng: "Ông không có quân bài nào cả. Với chúng tôi, ông có quân bài, nhưng không có chúng tôi, ông không có quân bài nào cả".
Hai tháng sau, Kiev đã thực hiện một cuộc tấn công UAV quy mô lớn gây bất ngờ như vậy. Hiện rất khó để đánh giá chi tiết mức độ thiệt hại đối với Nga. Tuy nhiên chuyên gia quân sự Ukraine Oleksandr Kovalenko nhận định ngay cả khi các máy bay chiến đấu của Nga không bị phá hủy, tác động vẫn rất lớn.
Mặc dù quy mô thiệt hại vẫn chưa được xác nhận, nhưng sự táo bạo của cuộc tấn công đã nói lên rất nhiều điều và là động lực thúc đẩy Ukraine có thể đạt tiến triển trong cuộc chiến, các chuyên gia nhận định.
Ngay sau cuộc tấn công bất ngờ này, tạp chí Business Ukraine đã đăng trên X: "Tổng thống Ukraine Zelensky: Vua của UAV. Hóa ra Ukraine vẫn còn một vài lá bài". Bài đăng kèm theo hình vẽ Tổng thống Zelensky là vua trên một lá bài. Ông Zelensky được nhìn thấy đang cầm kiếm và một số máy bay không người lái được vẽ trên lá bài.
Theo BBC, đây cũng là thông điệp mà phái đoàn Ukraine mang đến bàn đàm phán với Nga tại Istanbul. Thông điệp nêu rõ rằng Ukraine vẫn đang chiến đấu và không nên đánh giá thấp triển vọng của Kiev.
Cuộc tấn công có tác động tới cục diện chiến sự?
Việc Ukraine tuyên bố phá hủy số lượng lớn máy bay ném bom của Nga ở các khu vực nằm sâu trong lãnh thổ Nga đã chứng minh tính hiệu quả của các cuộc tấn công sâu bằng máy bay không người lái và đưa chiến tranh máy bay không người lái lên một tầm cao mới.
Đây cũng là kinh nghiệm cho thấy các căn cứ quân sự, cả trong các vùng chiến sự và cũng như trong lãnh thổ một nước, hiện dễ bị tổn thương hơn bao giờ hết trước các loại vũ khí giá rẻ, dễ cất giấu và triển khai nhanh chóng mà không cần báo trước.
Các cuộc tấn công mới nhất bằng máy bay không người lái vào lãnh thổ Nga sẽ có tác động nhất định tới cuộc xung đột.
Người đứng đầu SBU, tướng Vasyl Malyuk, đang xem ảnh máy bay ném bom và sân bay của Nga. Nguồn: SBU.
Thứ nhất, tương tự những cuộc tấn công trước đó, cuộc tấn công gần đây có thể sẽ buộc Nga phải xem xét lại nơi đặt các khí tài không quân chiến lược cũng như cách bảo vệ máy bay ném bom và cơ sở hạ tầng tại các căn cứ quân sự.
Điều này có thể buộc Nga phải dịch chuyển máy bay thường xuyên hơn để tránh bị phát hiện hoặc di chuyển xa hơn nữa khỏi tầm bắn của Ukraine.
Thứ hai, tùy thuộc vào số lượng máy bay bị phá hủy hoặc hư hại, các cuộc tấn công có thể sẽ làm giảm số lượng máy bay ném bom của Nga, những phương tiện có thể mang và phóng tên lửa tầm xa vào Ukraine. Đây là một mục tiêu quan trọng của Ukraine.
Thứ ba,các cuộc tấn công cũng tác động đến tinh thần của người Ukraine, đối với cả dân thường và binh lính.
Khi Ukraine bị hàng trăm máy bay không người lái của Nga tấn công gần như hàng đêm, người Ukraine cũng muốn thấy những đòn phản công. Mặc dù Ukraine thường xuyên đáp trả bằng các cuộc tấn công máy bay không người lái quy mô lớn vào các mục tiêu chiến lược ở Nga, nhưng cuộc tấn công hôm 1/6 có lẽ là cuộc tấn công mạnh nhất trong suốt thời gian qua.
Các cuộc không kích mới nhất của Ukraine vào các sân bay của Nga sẽ tác động đến cuộc chiến, nhưng một số chuyên gia cho rằng chúng không có khả năng thay đổi tính toán của Nga. Moscow vẫn tuyên bố đẩy lùi các cuộc tấn công của Ukraine vào các căn cứ quân sự, đồng thời tiếp tục cử phái đoàn tới Istanbul đàm phán.
Vì sao Ukraine không báo trước với Mỹ?
Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: Reuters
Báo Pravda dẫn lời quan chức cấp cao Ukraine và Mỹ xác nhận Kiev không thông báo trước với chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump về chiến dịch "Mạng nhện" tấn công hàng loạt căn cứ không quân của Nga hôm 1/6.
Ông Trump đã dành sáng 1/6 chơi golf tại khu nghỉ dưỡng của mình ở Sterling, bang Virginia, trong khi Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio điện đàm với người đồng cấp Nga Sergei Lavrov theo đề nghị của Moscow.
Một số nhà quan sát suy đoán rằng lòng tin của Ukraine vào Washington đã suy yếu dưới thời chính quyền Tổng thống Trump trong bối cảnh căng thẳng bùng phát. Trước đó, ông Trump đã nhiều lần công khai bất đồng quan điểm với Tổng thống Ukraine Zelensky. Mối quan hệ sóng gió của họ thể hiện qua cuộc trao đổi nảy lửa ở Nhà Trắng hôm 28/2 và các bài đăng trên mạng xã hội của ông Trump trong đó đổ lỗi cho ông Zelensky về cuộc chiến.
