Ngày 17/2, TS Vũ Sơn Tùng, Trưởng phòng Sức khỏe Tâm thần Trẻ em và Vị thành niên, Viện sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ với PV ĐS&PL, đơn vị vừa tiếp nhận và điều trị cho một bệnh nhi P.M.A (4 tuổi, tại Hà Nội) mắc chứng chậm phát triển ngôn ngữ.
Theo lời kể của mẹ, bệnh nhi là con thứ nhất trong gia đình, quá trình mẹ mang thai bình thường, đến tuần 36 tuần do ối vỡ sớm nên bé được sinh sớm, cân nặng lúc sinh 2,6 kg.
Bé A sống cùng bố mẹ và ông bà nội, bố trẻ đi làm xa, mẹ làm công nhân sáng đi tối về, phần nhiều thời gian ở cùng ông bà, trẻ được tiếp xúc với ti vi và điện thoại từ sớm ( ngồi chơi, ăn cơm, khi khóc… ) 15 tháng trẻ biết đi, 15 tháng trẻ chưa nói từ nào , 2 tuổi trẻ nói được ít từ đơn , chưa nói được từ ghép .
Đôi khi con không nói gì trong thời gian dài, vốn từ hạn chế, không chủ động nói khi chơi trong nhóm bạn hàng xóm, ít kể chuyện, ít khoe mách mẹ, đôi khi con nói từ ngữ khiến mẹ không hiểu trẻ đang nói gì, khi chơi đồ chơi con có thể thì thầm những từ không rõ rang, ít làm theo hướng dẫn. Thậm chí, khi con có nhu cầu lấy đồ, con có thể chỉ tay hoặc kéo người lớn đến nhưng không nói, hoặc nói từ mà người nghe không hiểu được ý, thường mẹ hoặc ông bà sẽ đoán ý của con để đáp ứng.
Mặc dù vậy, con vẫn tương tác cùng ông bà và bố mẹ, chơi đồ chơi đa dạng , có chơi cùng bạn, anh lớn tuổi hơn, có thể ngồi lâu để chơi, biết vẫy tay chào, gật lắc… cáu giận hoặc ăn vạ khóc lóc khi không được đáp ứng nhu cầu. Con nhớ và chỉ được màu sắc, con vật đúng khi được dạy,nhưng không tự nói khi được hỏi lại, tự xúc cơm, ra hiệu khi buồn đi vệ sinh, sai được việc đơn giản
“Thấy con có những biểu hiện như vậy, tôi rất lo lắng con chậm ngôn ngữ hơn so với các bạn cùng khu nên cho đi khám và kiểm tra”, mẹ bệnh nhi chia sẻ.
Trẻ 4 tuổi có thói quen xem ti vi sớm và nhiều dẫn đến chậm phát triển ngôn ngữ. Ảnh minh họa
Tiếp nhận thăm khám, các bác sĩ nhận thấy bệnh nhi sức khỏe bình thường, tuy nhiên vốn ngôn ngữ hạn chế, chỉ nói được từ đơn và ít nói từ ghép. Các bác sĩ chẩn đoán sơ bộ bệnh nhi mắc rối loạn ngôn ngữ diễn đạt. Chẩn đoán phân biệt, rối loạn phổ tự kỷ, chậm phát triển tâm thần, rối loạn tặng động giảm chú ý.
Theo TS Tùng, chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ em là một tình trạng chậm trễ trong việc đạt được mốc phát triển về ngôn ngữ. Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc hiểu lời nói, phản ứng lại với lời nói của người khác, chậm nói, không ghép được các từ thành câu, vốn từ ít, diễn đạt câu vụng về…
Thông thường, một trẻ được coi là chậm nói khi tới 2 tuổi vẫn chưa nói được khoảng 50 từ đơn hoặc chưa nói được từ ghép (câu 2 từ). Trẻ từ 2-7 tuổi chậm nói chiếm tỷ lệ từ 2,3-19%; 2,1%- 11,4% trẻ mẫu giáo trên thế giới chậm nói, trẻ từ 18- 35 tháng chiếm gần 15%. Trẻ trai cao gấp 3-4 lần so với trẻ gái. 25-30% trẻ em mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD) có sự chậm phát triển ngôn ngữ.
TS cho biết, nguyên nhân chủ yếu đến từ bất thường giải phẫu, giác quan, cơ quan phát âm(sứt môi hở hàm ếch, lưỡi), vùng não chi phối phát âm, vận động vùng miệng, trẻ khiếm thính
Ngoài ra, yếu tố nguy cơ chu sinh dẫn đến suy giảm thính lực sinh non, thiếu oxy, vàng da sơ sinh…Tổn thương hệ thần kinh trung ương như bại não, loạn dưỡng cơ và chấn thương sọ não; Rối loạn phổ tự kỷ, chậm phát triển trí tuệ; Khuyết tật trí tuệ như chứng khó đọc, hội chứng Down, hội chứng nghiện rượu ở thai nhi, hội chứng X dễ gãy và các dị tật bẩm sinh; Thiếu sự kích thích lời từ những người xung quanh. trẻ khó học nói hoặc từ một cách tự nhiên nếu chúng không tích cực tham gia vào giao tiếp; Sự thiếu hụt chăm sóc và bỏ bê từ gia đình.
Trong gia đình có tiền sử chậm nói, trẻ em có cha mẹ hoặc anh chị em gặp vấn đề về ngôn ngữ có nguy cơ bị chậm nói cao gấp 2-3 lần so với trẻ có gia đình bình thường. Thời gian sử dụng tivi điện thoại hơn 2h ở trẻ từ 1-3 tuổi làm tăng nguy cơ chậm nói. Tác động của tiếp xúc với nhiều ngôn ngữ lên chậm nói là 22% trong khi tiếp xúc với một ngôn ngữ là 8%.
Dấu hiệu nhận biết chậm nói
TS Tùng cho hay, thông thường mốc 6-12 tháng tuổi, trẻ không hứng thú, không phản ứng khi chơi ú òa hoặc những trò chơi tương tự. Không giao tiếp với mọi người xung quanh bằng từ ngữ, âm thanh, cử chỉ, thậm chí khi trẻ cần giúp đỡ như chỉ tay hoặc vẫy tay tạm biệt, có vấn đề trong việc bắt chước âm thanh.
Trẻ 12-18 tháng tuổi, không đáp lại khi được gọi tên hay không có những phản hồi trước các câu hỏi quen thuộc hàng ngày .Trẻ không nói được khoảng vài từ đơn.
Trẻ 2 tuổi không thể nói khoảng 50 từ đơn khác nhau, không thể ghép 2 – 3 từ đơn. Trẻ chỉ có thể lặp lại từ của người khác mà không thể tự nói ra từ mình muốn không thể làm theo những chỉ dẫn đơn giản. Trẻ cũng không phản ứng hay đáp lại những yêu cầu, câu hỏi thường ngày.
Trẻ 3 tuổi không thể kết hợp từ thành cụm từ, tạo câu dài như “Mẹ giúp con với”, không đáp lại những yêu cầu hay trả lời những câu hỏi dài, không tự đặt câu hỏi. không sử dụng được ít nhất 200 từ Không yêu cầu mọi thứ theo tên, mọi người xung quanh không hiểu được trẻ nói.
TS Vũ Sơn Tùng, Trưởng phòng Sức khỏe Tâm thần Trẻ em và Vị thành niên, Viện sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai
"Hơn 60% trẻ em bị chậm nói và ngôn ngữ không bắt kịp hoàn toàn với các bạn cùng lứa tuổi, gặp khó khăn về đọc và đánh vần cao gấp 6 lần và khó khăn về tính toán cao gấp 4 lần. Thiếu kỹ năng giao tiếp, cô lập xã hội, tự ti và lo lắng trong các tình huống. Khó khăn trong việc kết bạn và duy trì các mối quan hệ, trẻ có thể gặp khó khăn trong đọc, viết và toán, kết quả học tập cũng bị ảnh hưởng Những tác động này có thể kéo dài sang tuổi trưởng thành, và thể gặp vấn đề trong học tập và giao tiếp xã hội suốt đời.
Trẻ em mắc các vấn đề về ngôn ngữ và lời nói ở độ tuổi từ 2 - 5,5 tuổi gặp nhiều khó khăn trong việc đọc hiểu ở tiểu học. Trẻ em bị khiếm khuyết về ngôn ngữ và lời nói kéo dài sau 5,5 tuổi có tỷ lệ gặp khó khăn về chú ý và giao tiếp xã hội cao hơn. Trẻ em mắc các khiếm khuyết về ngôn ngữ và lời nói từ 7,5 - 13 tuổi thường suy giảm kỹ năng viết, với sai sót về chính tả và dấu câu so với trẻ em không bị khiếm khuyết về ngôn ngữ và lời nói", TS Tùng phân tích.
Theo chuyên gia, nếu được thiệp sớm sẽ giảm tỷ lệ mắc các khuyết tật học tập về đọc, viết, toán học lên đến 25% so với những trẻ không được hỗ trợ kịp thời.
Nghiên cứu theo dõi dọc 1494 trẻ 4 tuổi có chậm nói đến năm 7 tuổi cho thấy có hơn 40% trẻ chậm lúc 4 tuổi vẫn gặp khó khăn lúc 7 tuổi, trẻ 4 tuổi chậm nói gặp khó khăn về lời nói lúc 7 tuổi gấp đôi so với trẻ khác. Can thiệp sớm trong 3 năm đầu khả năng đạt điểm cao hơn trong các bài kiểm tra ngôn ngữ và toán học có thể tăng lên 30%. Tăng cơ hội hòa nhập cộng đồng và xã hội 70-80% trẻ tự kỷ có thể hòa nhập tốt hơn vào môi trường học tập và xã hội khi được hỗ trợ ngay từ đầu.
"Trẻ em có thể bắt đầu thể hiện dấu hiệu chậm phát triển ngôn ngữ từ 18 tháng tuổi nếu được can thiệp sớm, có thể cải thiện khả năng nói và giao tiếp lên tới 50% trong vòng một năm đầu can thiệp. Giảm 40% hành vi tiêu cực và tăng khả năng học các kỹ năng xã hội.
Ngoài ra, việc can thiệp sớm, theo Ủy ban giáo dục và lao động Mỹ 1 đô la đầu tư vào can thiệp sớm có thể tiết kiệm lên đến 7 đô la chi phí trong tương lai thông qua việc giảm thiểu nhu cầu về giáo dục đặc biệt, dịch vụ y tế và hỗ trợ xã hội.
Tất cả trẻ em bị nghi ngờ chậm nói và chậm phát triển ngôn ngữ nên được chuyển đến bác sĩ chuyên khoa tâm thần, bác sĩ trị liệu ngôn ngữ, bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng hoặc chương trình can thiệp sớm tại địa phương để đánh giá chính thức", TS Tùng khuyến cáo.
